Na mapie Chorwacji znajduje się wiele symbolicznych miejsc, które są święte dla każdego Chorwata. Jednym z takich miejsc jest zlokalizowany na granicy wschodniej Slavonii i zachodniego Srijemu, Vukovar. Odwiedziliśmy go w lipcu 2018 podczas wyjazdu zorganizowanego przez Chorwacką Wspólnotę Turystyczną. Prócz bogatej historii, tragicznej wojny, Vukovar to również miasto, które stawia na przyszłość. Stawia na rozwój. Stawia na młodzież. I bardzo to kochamy!
Początki Vukovaru
Tereny te były zamieszkiwane już ponad 8000 lat temu. To właśnie na tych terenach rozkwitała Kultura Vučedolska.
W zachowanych dokumentach Vukovar wzmiankowany jest już na początku XIII wieku pod nazwą Volko, Walk, Wolkow, a wreszcie pod chorwacką nazwą Vukovo. Osada powstała przy ujściu rzeki Vuka do Dunaju. Od XIV wieku coraz częściej używano węgierskiej nazwy Vukovar – w tym czasie Chorwacja była w państwowym związku prawnym z Węgrami. W 1231 roku, jako jedno z pierwszych miast, Vukovar na mocy przywileju księcia Kolomana otrzymał status wolnego miasta królewskiego.
W XVI i XVII wieku znaczną część Vukovaru kupili niemieccy hrabiowie Eltz, którzy w ciągu najbliższych dwóch stuleci mieli znaczący wpływ na życie gospodarcze miasta. Okres ten to także czas nasilonych migracji. W Vukovarze swoje miejsce docelowe znaleźli Niemcy, Węgrzy, Żydzi, Rusini, Słowacy i Ukraińcy, czyniąc miasto prawdziwym kulturowym tyglem.
Muzeum miejskie w Vukovarze
W zlokalizowanym nad brzegiem Dunaju, pałacu rodu Eltz mieści się Muzeum Miejskie. Budynek mocno ucierpiał podczas ostatniego konfliktu. Aktualnie pałac wygląda imponująco, zarówno zewnątrz jak i w środku. Imponuje szczególnie bogactwo eksponatów. Eksponatów sięgających swoim wiekiem nawet 8000 lat wstecz. Zobaczcie sami.
Czas wojny…
W 1991 roku miasto zostało prawie całkowicie zniszczone podczas walk chorwacko-serbskich. Atak na Vukovar rozpoczął się 24 sierpnia 1991 roku i od tego dnia miasto było oblegane przez 87 dni. Przeciwko 36 000 żołnierzy Jugosłowiańskiej Armii Ludowej (JNA) oraz paramilitarnych sił serbskich wyposażonych w ciężkie uzbrojenie i wspieranych przez artylerię, stanęło około 1800 lekko uzbrojonych żołnierzy chorwackiej Gwardii Narodowej (ZNG) i ochotników cywilnych. 18 listopada 1991 roku obrońcy Vukovaru przegrali bitwę ze swoimi przeciwnikami, ogłosili kapitulację i miasto trafiło pod okupację Serbów. Ludność narodowości innej niż serbska (około 22 000 osób) została wypędzona z miasta, a ponad 6 000 mieszkańców Vukovaru wywieziono do licznych obozów w Serbii.
REKLAMA
Vukovar padł ofiarą czystek etnicznych. Także w listopadzie doszło do masakry rannych w szpitalu w Vukovarze: armia Jugosłowiańska i paramilitarne bojówki serbskie strzelały wprost do leżących, ciężko rannych ludzi, pozostałych 255 lżej rannych Chorwatów i przedstawicieli innych nieserbskich narodowości oraz szpitalny personel przewieziono na fermę świń w miejscowości Ovčara, 5 km na południe od Vukovaru. W nocy z 20 na 21 listopada serbscy żołnierze wywieźli ofiary w bezludne miejsce, gdzie wszystkich rozstrzelali, a ciała wrzucili do masowego grobu. Jednemu z mężczyzn udało się uciec z jadącej ciężarówki. Dzięki niemu znany jest przebieg wydarzeń. Ten właśnie masowy grób odnalazła misja ONZ kierowana przez Tadeusza Mazowieckiego.
Na terenie fermy świń w Ovčarze powstał niezwykły pomnik – Centrum Pamięci (Spomen Dom Ovčara). Otwarto je w roku 2006. Hangary, które były częścią gospodarstwa należącego do kompleksu rolno-przemysłowego i ogrodzone drutem służyły jako obóz koncentracyjny, przekształcono w niezwykle symboliczne miejsce. Wewnątrz Centrum znajduje się charakterystyczna instalacja w formie spirali, która symbolizuje zamknięty krąg zła. Spirala wiruje, a wyświetlane na niej nazwiska – które czytane są także cały czas przez lektora – znikają w podłodze, jak w otchłani zła. W podłodze wmurowane są także trumny symbolizujące zbrodnię, a na suficie widnieje 261 gwiaździstych żarówek. Na ścianach zawieszone są fotografie zabitych i zaginionych oraz rzeczy osobiste znalezione później we wspólnej mogile.
Vukovar został prawie całkowicie ziszczony. Po jego zdobyciu Serbowie zrównali ziemią albo dokumentnie zrujnowali 99% budynków. W ten sposób chorwackie miasto stało się najbardziej zniszczonym przez konflikt zbrojny miastem XX wieku. Przez kolejne lata Vukovar pozostawał w rękach Serbów. Dopiero w wyniku negocjacji pokojowych w 1998 wrócił na mapę Chorwacji.
Kilku serbskich wojskowych i urzędników politycznych, w tym Slobodana Miloševicia, oskarżono o zbrodnie wojenne popełnione w czasie bitwy i po niej. Vukovar na zawsze pozostanie symbolem okrucieństwa i bestialstwa armii jugosłowiańskiej oraz bohaterstwa Chorwatów. Trwa w pamięci jako grad heroj, czyli miasto-bohater.
Wiele miejsc przypomina mieszkańcom miasta i turystom o tym, że Vukovar to symbol walki Chorwatów o niepodległość.
REKLAMA
Wieża ciśnień
Rekonstrukcja 50-metrowej wieży ciśnień, która na zawsze stała się symbolem tragedii Vukovaru podczas oblężenia i upadku w 1991 roku, rozpoczęła się w maju 2017 roku. Cała rekonstrukcja i konserwacja wieży, w której obecnie znajduje się sala pamięci, kosztowała 46 milionów kun, z czego 36 milionów kun zostało zebranych z darowizn. W trakcie realizacji projektu zachowano 640 otworów w gmachu, które były wynikiem ostrzału wojsk jugosłowiańskich i serbskich sił paramilitarnych w 1991 roku.
Wieża jest postrzegana jako symbol oporu podczas wojny domowej, ponieważ nie upadła podczas silnych ataków artyleryjskich. Jej uroczyste otwarcie odbyło się 30 października 2020 roku – niestety, z uwagi na pandemię, bez udziału publiczności. Uroczystość można było śledzić on-line.
Kiedy my świętowaliśmy tegoroczną majówkę, z okazji obchodów Dnia Miasta Vukovar, 3 maja 2021 roku wstęp do wieży ciśnień był bezpłatny dla wszystkich mieszkańców Vukovaru po okazaniu dowodu osobistego.
Dom pamięci chorwackich weteranów
Dom pamięci chorwackich weteranów (Spomen dom hrvatskih branitelja) został oficjalnie otwarty 24 września 2011 roku. Budynek swoim kształtem przypomina zaciśniętą pięść, co ma symbolizować siłę i nieustępliwość mieszkańców, którzy bronili się przez agresją. Przed budynkiem na postumencie stoi oryginalny czołg, a obok popiersie dowódcy – gen. Blago Zadro. Wewnątrz znajduje się kopuła zniszczonego czołgu a dookoła, na walcowatym postumencie wypisane są nazwiska wszystkich 240 poległych członków 204. Brygady Vukovarskej.
Biały Krzyż
Nad brzegiem Dunaju stoi pomnik w kształcie krzyża (Bijeli Križ) z wyrzeźbioną chorwacką szachownicą i napisami po chorwacku i głagolicą Tym, którzy zginęli za wolną Chorwację.
Fabryka obuwia Borovo
W graniczącej z Vukovarem miejscowości Borovo, znajduje się fabryka obuwia Borovo. Starsi, na pewno rozpoznają na poniższym zdjęciu Borosany – obuwie używane dawniej przez panie szatniarki i woźne w podstawówkach. Borovo to również Startasy! Ale o tym napiszemy już przy innej okazji.
Vukovar na zawsze
Zarówno wśród Chorwatów jak i całej społeczności świata, Vukovar stał się miastem-bohaterem, symbolem walki i tragizmu wojny. Jednak Vukovar to również przyszłość. Na każdym kroku widać rozwój. Owszem, nie brakuje śladów ostatniego konfliktu. Nie brakuje również miejsc pamięci. Mieszkańcy Vukovaru nigdy nie zapomną wyrządzonych im krzywd. Natomiast wiedzą doskonale, że nie da się żyć wyłącznie przeszłością. Trzeba iść do przodu i rozwijać się po to by przyszłe pokolenia miały jeszcze lepiej. Kibicujemy im z całego serca!
